Düşman işgali altındaki Anadolu ve Rumeli topraklarında, Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı başlatacak ve Cumhuriyete giden yolda önemli adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)nin açılışı, kurtuluş mücadelesinin en önemli safhalarından birisi oldu.

“Ulusun
egemenliğini yine ulusun kendisi sağlayacak”

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmasının
ardından, Mondros Mütarekesi’ne rağmen ülkenin işgal edilmeye başlanması
üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.

Amasya
Tamimi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar, ”ulusun
egemenliğini yine ulusun sağlayacağı”nı ortaya koydu.

Milletvekilleri ve aydınların Ankara’ya geçişi

1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra Osmanlı Mebusan Meclisi
12 Ocak 1920’de, 168 üyesinden 162’sinin katılımıyla toplandı. Mustafa
Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti ancak o Ankara’da kaldı. Anadolu ve
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta
olduğu bu Meclis, 28 Ocak 1920’de yaptığı gizli oturumda Misakımilli’yi
kabul etti.

İstanbul’un 16 Mart’ta işgali ve Milli Mücadele
yanlılarının tutuklanmaya başlamaları üzerine milletvekilleri ve
aydınlar, Ankara’ya kaçmaya başladı.

TBMM’ye giden yol

Mebusan Meclisi de 18 Mart’ta son kez toplanarak, Meclisin süresiz olarak tatil edilmesini kararlaştırdı.

Mustafa Kemal, 19 Mart 1920’de yayımladığı genelgeyle ”Ankara’da olağanüstü yetkili bir Meclis”in toplanacağını duyurdu.

Genelgede,
”Ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak önlemleri
düşünüp uygulamak üzere ulusça olağanüstü yetki verilecek bir Meclisin
Ankara’da toplantıya çağrılması ve dağıtılmış olan mebuslardan Ankara’ya
gelebileceklerin de bu Meclise katılmaları” istendi.

“Bütün
sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun emir alacağı en yüksek
kat”

Bu amaçla yapılacak seçimle belirlenen milletvekilleri ile dağıtılan
Osmanlı Mebusan Meclisinden kaçarak Ankara’ya gelebilenlerden 84’ü, ilk
Mecliste yer aldı. Mustafa Kemal, 22 Nisan 1920’de Büyük Millet
Meclisi’nin açılışını duyurduğu genelgesinde ise bundan böyle ”bütün
sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun emir alacağı en yüksek
kat”ın bu Meclis olacağını kaydetti.

23 Nisan 1920’de, Hacıbayram
Camisi’nde cuma namazı kılınıp, kurbanlar kesildikten sonra ilk TBMM,
İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı. Cumhuriyete
giden yolda büyük adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet
Meclisinin 103 yıl önce 23 Nisan’da açılması, Türkiye Cumhuriyetinin
kurtuluş mücadelesinin en önemli safhalarından birisi oldu.

Milli irade

TBMM, açıldığından bu yana milli iradenin
yansımasının simgesi oldu. TBMM’nin ilk Başkanı Mustafa Kemal Atatürk, 1
Mart 1920 tarihinde Meclisin 4. toplantı yılının açılışında da bunun
önemine dikkati çekti.

Atatürk’ün sözleri tutanaklara şöyle yansıdı:

“Hep birlikte bakışlarımızı, vicdanımızın merkezi olan millete dikelim. Orada erdemin, vefa ve içten bağlılığın, yenileme arzusunun, egemenlik aşkının ve geleceğin sönmeyen ateşi yanmaktadır. Bu kutsal ateş, kendi içindeki bilgisizlik ve karanlığı yakacak ve bağımsızlığımızın önüne dikilecek olan bütün engelleri yıkacaktır. Efendiler, millet önünde, onun hak ettiği bağımsızlığın önünde, onun layık olduğu gelişme ve yenileme arzusu önünde, her kuvvet ancak milletin irade ve amaçlarına uymak şartıyla yaşayabilir. Milletin irade ve amaçlarına uymayanların talihi hüsrandır, çökmedir.”