Demokratik bir toplum yaratmada, çocukların, okullarda ve kendi sınıflarında edinecekleri demokratik davranışlar önemlidir.
İlke olarak, okul yaşamının hemen her yönü öğrenci katılımına açıktır. Elbette uygulamada bu, yaşa göre ve katılımın sadece görüş ifade etmeyi mi, yoksa gerçek karar alma yetki ve sorumluluklarına sahip olmayı mı içerdiğine göre değişmektedir.
Bu anlamda öğrenciler okul yaşamının şu alanlarına katılabilir;
-Kurallar, davranış kuralları, ödüller ve yaptırımlar; okul kurallarının ve öğrencilerin davranış kurallarının oluşturulmasında, öğrencilerden anketler yoluyla alınacak görüşler doğrultusunda oluşturulacak okul ve davranış kuralları, katılımcılığın ön plana çıkarılması nedeniyle genel olarak kabul görür ve okuldaki demokrasi uygulamalarının gelişmesine katkı sağlar. Bu kuralların ödüller ve yaptırımlarla desteklenmesi de etkisini arttırır.
-Okul binaları ve arazisinin yapısı ve durumu; okul binalarının ve arazisinin elverişli olması, öğrenci katılımı uygulamalarını kolaylaştırıcı etki yapar. Örneğin; öğrenci kulüplerinin çalışma yerlerinin olması ve okul arazilerinin yapılacak uygulamalara olanak verecek şekilde olması demokratik uygulamaları kolaylaştırır.
-Öğrencilerin refahı, sosyal tesisler ve ders dışı etkinlikler; okul sosyal tesislerinin yeterli düzeyde olması ders dışı etkinliklerin yüksek katılımla ve etkin bir şekilde yapılmasına olanak saplar.
-Okula ulaşım; okulun, yerleşim yerlerine ulaşımda elverişli koşullara sahip olması da ders dışı etkinliklerin yapılmasını olanaklı kılar.
-Okul politikaları; örneğin farklılıklar, ev ödevleri, sınıf gruplamaları, sınavlar konularında yaşanacak demokratik ve katılımcı uygulamalar çocukların etkinliklere katılımını teşvik eder.
-Öğretim yöntemleri ve müfredat; okul çevresine uyarlanmış müfredat ve demokratik öğretim yöntemleri katılımı arttıran unsurlardır.
-Okulun iyileştirilmesi ve kendini değerlendirme; okulun, bütün paydaşlarıyla kendini değerlendirme sürecini işleterek, iyileştirme sürecine girmesi, bir sonraki süreçte olumlu gelişmelere yol açar.
Bu katılım olanakları elbette kendiliğinden ortaya çıkmaz. Bunun için mekanizmalar ve yapılar olması gerekir. Bu mekanizma ve yapıları şöyle sıralayabiliriz;
-Öğrenci kulüpleri, ders dışı etkinlikler
-Seçilmiş sınıf, yıl veya öğrenci konseyleri veya okul parlamentoları;
-Odak grupları, çalışma ekipleri, komiteler;
-Anketler, araştırmalar ve öneri kutuları.
Kaynaklar
Toplum Yararına Okullar. ERG 2011.
