Disipline aykırı fiil ve halleri nedeniyle memurlar hakkında verilebilen disiplin cezaları arasında kınama cezası da yer almaktadır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, disiplin cezasını gerektiren fiil ve halleri beş gruba ayırarak ağırlık derecelerine göre sıralamıştır. Bu cezalar arasından ağırlık derecesi bakımından ikinci sırada “kınama” cezası yer almaktadır.

Bu ceza, Kanunda; “Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.” şeklinde tarif edilmiştir.

Kınama cezasını gerektiren sebepler

Kanunun 125 inci maddenin (B) bendinde, kınama cezası verilmesini gerektiren fiil ve haller 13 alt bent halinde sayılmıştır:

a-Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,

b-Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,

c-Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,

d-Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,

e-Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,

f-Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,

g-İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,

h-İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,

ı-Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,

j-Verilen emirlere itiraz etmek,

k-Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,

l-Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak.

m-Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.

Kınama cezasını verilmesi

Kınama cezası, disiplin amirleri tarafından verilir.

Kınama cezası gerektiren fiil ve halleri işleyenler hakkında, bu fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğramış sayılmaktadır.

Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemeyeceğinden, disiplin amiri tarafından memura en az 7 günlük savunma süresi tanıması ve savunma alındıktan sonra kınama cezasına ilişkin değerlendirmeyi yapması gerekir.

Disiplin amirleri, soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren 15 gün içinde kınama cezasını vermek zorundadırlar.

Tekerrür ve hafif ceza uygulaması

Kınama cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin 5 yıllık süre içinde tekerrüründe, memur hakkında bir ağır ceza olan aylıktan kesme cezası uygulanır.

Kınama cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya haller nedeniyle verilen kınam cezalarının üçüncü uygulamasında, memur hakkında bir ağır ceza olan aylıktan kesme cezası uygulanır.

Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memur hakkında kınama cezası verilmesi halinde, uygulama bir derece hafif olan uyarma cezası şeklinde yapılabilir.

Uygulanması ve özlük dosyasından silinmesi

Kınama cezası, verildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder ve memur hakkında derhal uygulanır. Verilen ceza memurun özlük dosyasına işlenir.

Kınama cezasına çarptırılan memur, cezanın uygulanmasından itibaren 5 yıl geçtikten sonra atamaya yetkili amirine başvurarak, cezanın özlük dosyasından silinmesini isteyebilir.

Memurun, bu süre içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilelerek bu karar özlük dosyasına işlenir.

Kınama cezasına itiraz

Disiplin amiri tarafından verilen kınama cezasına karşı, memur tarafından ilgili disiplin kuruluna, kararın tebliği tarihinden itibaren yedi gün içerisinde itiraz edilebilir. Disiplin kurulu konunun kendisine intikalinden itibaren otuz gün içinde itiraza ilişkin kararını verir.

İtirazın kabul edilmesi halinde, cezayı veren disiplin amiri cezayı tamamen kaldırabileceği gibi, hafifleterek uyarma cezası verebilir. Amirin cezayı aynı şekilde yenileme ya da ağırlaştırma yetkisi yoktur.

Kınama cezasına karşı, idari yargı yerlerinde dava da açılabilir.

Kınama cezasının etkileri

Memurların kınama cezası almaları, memuriyete ilişkin bazı haklardan yararlanma durumlarını da etkilemektedir. Bu durumlardan bazıları şöyle:

**Son sekiz yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almamış olan memurların, aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi verilmektedir.

Buna göre, kınama cezası almış olmak, fazladan verilen bir kademe ilerlemesinden sekiz yıl boyunca yararlanamamaya neden olacaktır. Disiplin cezası almış olan memur, ancak izleyen sekiz yıl içerisinde başka bir disiplin cezası almaması halinde bu kademe ilerlemesinden yararlanabilecektir.

**Öğrenim durumları itibariyle azami yükselebilecekleri derecelerin dördüncü kademesinden aylık almaya hak kazanan ve son sekiz yıllık süre içinde herhangi bir disiplin cezası almayanların kazanılmış hak aylıkları bir üst dereceye yükseltilmektedir.

Memurun yükselebileceği derecenin üstündeki dereceye yükselebilmesi için kınama cezası da  almamış olması gerekmektedir. Disiplin cezası alan memur bu haktan sekiz yıl boyunca yararlanamayacak ve ancak izleyen sekiz yıl içerisinde başka bir disiplin cezası almaması halinde bundan yararlanabilecektir.  Örneğin, kazanılmış hak aylık derecesi 3 üncü derecenin 3 üncü kademesinde ilken disiplin cezası alan lise mezunu bir memur, 2 nci dereceye sekiz yıl sonra (başka ceza almazsa) yükselebilecektir.