657 sayılı Devlet Memurları Kanunu; hamilelik, doğum, çocuk, evlenme ve ölüm mazeretine ilişkin bazı hallerde memurun mazeret izni talebinin karşılanmasını zorunlu tutarken, başka mazeretler nedeniyle istenecek izinleri verme konusunda ise amirlere takdir hakkı tanımıştır.Mazeret izni kullanan memurlar, izinli oldukları sürelerde, fiilen çalışmaya bağlı olanlar dışındaki mali ve sosyal haklarından yararlanmaya devam etmektedirler.Mazeret izni halleri**Hamilelik nedeniyle mazeret izniHamile memura, doğumdan önce 8 hafta süreyle mazeret izni verilir. Çoğul gebelik durumunda, bu süreye 2 hafta daha eklenir.Sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu doktor raporuyla belgeleyen memur, isteği hâlinde doğumdan önceki üç haftalık süreye kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda, doğum öncesinde çalışılan süreler doğum sonrası kullanılabilecek mazeret izni (analık izni) süresine eklenir.**Doğum nedeniyle mazeret izniDoğum yapan memura, doğumdan sonra 8 hafta süreyle mazeret izni verilir. Doğum öncesinde, sağlık durumunun uygun olması veya doğumun erken gerçekleşmesi gibi nedenlerle kullanılmamış olan analık izni süreleri de bu süreye eklenir.**Çocuk nedeniyle mazeret izniEşi doğum yapan memura isteği üzerine 10 gün mazeret (babalık) izni verilir.Doğum sonrasında kullanılabilecek mazeret izni (analık izni) süresi bitiminden itibaren, kadın memura ilk altı ay için günde üç saat, ikinci altı ay için ise günde birbuçuk saat süt izni verilir.Doğum sırasında veya doğum sonrası analık izni (mazeret izni) süresi içinde annenin ölümü hâlinde, memur olan babaya isteği üzerine, anneye tanınan süre kadar mazeret izni verilir.En az %70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğu (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az %70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanan memura, hastalık raporuna dayalı olarak bir yılda toptan veya bölümler halinde 10 güne kadar (anne ve baba memur ise toplam 10 gün) mazeret izni verilir.Memurun, 3 yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya tek başına evlat edinmesi ya da memur olmayan eşinin tek başına evlat edinmesi hâlinde, talep etmesi halinde memura (çocuğun teslim edildiği tarihten itibaren) 8 hafta süre ile izin verilir.Doğum yapan memur, analık izni bitiminde, çocuğun hayatta olması kaydıyla istemesi halinde birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda ise altı ay süreyle günlük çalışma süresinin yarısı kadar çalışabilir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilir. Bu şekilde çalışmadan, yukarıda belirtilen şekilde evlatlık edinen memurlar da yararlanabilir. (Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hâllerinde bu süreler on iki ay olarak uygulanır.)**Evlenme nedeniyle mazeret izniKendisi veya çocuğu evlenen memura, isteği üzerine 7 güne kadar mazeret izni verilir.**Ölüm nedeniyle mazeret izniEşi ya da çocuğu ölen memura, isteği üzerine 7 güne kadar mazeret izni verilir.Eşinin ya da kendisinin anne, baba veya kardeşi ölen memura, isteği üzerine 7 güne kadar mazeret izni verilir.**Yukarıda sayılanlar dışındaki hallerde mazeret izniYukarıda sayılan haller dışında kalan herhangi bir mazeretine istinaden izin talep eden memura mazeret izni verilmesi; merkezde atamaya yetkili amirin, ilde valinin, ilçede kaymakamın ve yurt dışında da diplomatik misyon şefinin takdirine bırakılmıştır.Amir takdiri ile toptan veya bölümler halinde verilebilecek olan mazeret izinlerinin süresi bir takvim yılında en çok 10 gün olabilmektedir. Zorunlu hallerde memurlara (öğretmenler hariç) 10 gün daha mazeret izni verilmesi mümkün olmakla birlikte, ilk 10 günü aşan kısım memurun yıllık izninden düşülür.Bir yılda kullanılabilecek mazeret izni süresiVerilmesi amir takdirine bağlı olmayan mazeret izinlerinin bir takvim yılında en çok kaç defa kullanılabileceği ve kullanılabilecek mazeret izni süreleri toplamının en çok ne kadar olabileceği konusunda herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.Bu nedenle, Kanunda sayılan mazeretlere istinaden izin kullanan memur, mazeretlerine bağlı olarak yıl içinde sınırsız sayıda mazeret izni kullanabilecektir. Ayrıca, ilgili mazeret için kullanılabilecek azami izin süreleri aşılmamak şartıyla, memur takvim yılının büyük bir kısmını (tamamı da olabilir) mazeret izni kullanmak suretiyle geçirebilir.Öte yandan, verilmesi amir takdirinde olan mazeret izinleri, bir takvim yılında en çok 20 gün (öğretmenler için en çok 10 gün) kullanılabilir. Bu izin süresinin kaç parça halinde kullanılabileceği ise izni veren amirlerin takdirine bağlı olarak değişebilir.
