TEDMEM’in önerdiği yeni 3+1 modeline göre, lise öğrencilerine 11. sınıf sonunda diploma verilmesi, 12. sınıfın ise “uzmanlaşma yılı” olarak yeniden yapılandırılması gündeme geldi. Model, öğrencilerin hem istihdama erken katılımını hem de akademik yönelimlerine göre derinleşmelerini hedefliyor.

“Erişim Değil, Nitelik Tartışılmalı”

12 yıllık zorunlu eğitimin yeniden düzenlenmesine ilişkin tartışmalar sürerken, TEDMEM (TED Memnuniyet Derneği) tarafından yayımlanan raporda dikkat çeken öneriler yer aldı. Raporda, Türkiye’nin artık “eğitime erişimi değil, eğitimin niteliğini tartışması gerektiği” vurgulandı.

Önerilen 3+1 modelinde, 11. sınıfın sonunda lise diploması verilmesi ve 12. sınıfın öğrencilerin seçtikleri alanda akademik veya mesleki uzmanlaşma yılı olarak değerlendirilmesi teklif ediliyor.

Ortaöğretimdeki Mevcut Durum

Raporda, Türkiye’nin ortaöğretimde önemli ilerlemeler kaydettiğine dikkat çekildi:

• 1997’de %38 olan net okullaşma oranı, günümüzde %90’a ulaştı.
• Kız çocuklarının okullaşma oranı, ilk kez erkekleri geçti.
  Bu gelişmelerin, eğitimde fırsat eşitliği açısından geri dönülmemesi gereken kazanımlar olduğu vurgulandı.

Buna karşın, liselerin gençleri yükseköğretime ve istihdama hazırlamada yetersiz kaldığı belirtildi. Üniversite sınavı baskısı, okul devamsızlığı ve “okulun zaman kaybı olduğu” algısı ön plana çıktı.

Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre:

• Genel ortaöğretimde %27,
• Mesleki ve teknik ortaöğretimde ise %46,6 oranında devamsızlık görülüyor.
  Öğrencilerin %56’sı okulun “hayata hazırlamadığını” düşünüyor.

Yeni Modelin Temel İlkeleri

TEDMEM raporunda, ortaöğretimin yeniden yapılandırılması için şu ilkeler öne çıktı:

• Eğitime erişim bir haktır; nitelik bu hakkın içini doldurur.
• Süre değil, nitelik tartışılmalı.
• Sistem sınavlara değil, hayata hazırlamalı.

• Kararlar bilimsel verilerle alınmalı.
• Çocuğun yüksek yararı esas olmalı.

11. Sınıfta Diploma, 12. Sınıfta Uzmanlaşma

Model kapsamında 11. sınıfın sonunda diploma alacak öğrenciler, isterlerse doğrudan istihdama yönelebilecek. Böylece “üniversite tek çıkış yolu” anlayışının kırılması amaçlanıyor.

Ayrıca okul başarı puanına göre sınavsız geçişle meslek yüksekokullarına veya açık öğretim programlarına devam etme imkânı da tanınacak. Bu sayede hem sınav baskısının azalması hem de yükseköğretimdeki yığılmanın önüne geçilmesi hedefleniyor.

12. Sınıfta Akademik ve Mesleki Derinleşme

12. sınıf, öğrencilerin hedefledikleri alana göre yeniden yapılandırılacak. Üniversiteye hazırlık süreci okul içinde yürütülerek, özel ders ve kurs bağımlılığı azaltılacak.

Mesleki Eğitimde Yeni Yaklaşım

Meslek yüksekokulu programlarının, mesleki ortaöğretimle entegre edilmesi de öneriler arasında yer aldı. Haftada bir gün akademik eğitim, dört gün iş yeri uygulaması esasına dayanan sistemle öğrencilerin hem teorik hem pratik olarak donanması sağlanacak.