Bugün dünyada zenginliğin sembolü petrol ama çok yakın gelecekte gıdadan sonra en büyük silah lityum olacak. Cep telefonundan bilgisayara, uzay araçlarından nükleer santrallerdeki sistemlere, otomobilden roketlerin itici güçlerine kadar birçok kritik alanda kullanılan lityumun önemi o kadar arttı ki, 2001 yılında bir kilogramı 1.000 dolar olan bu madenin fiyatı, 2019 yılı sonunda 20 bin dolara kadar yükseldi. Pandemide talep azalması sebebiyle 9 bin dolara kadar düşen bu değerli madende Türkiye rezervi yok denecek kadar az.
Öte yandan eşsiz madenlerden olan bor madeninin rezervinin yüzde 70’inin bulunduğu ülkemizde, bor işlenirken çıkan atık sudan lityum elementi üreten fabrikada montaj işlemleri başladı, yıl sonunda devreye girmesi bekleniyor. Temmuz ayında açıklama yapan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, dünyanın kritik ham maddesi lityumu, bor sahalarındaki killer içerisinden çıkaracak sistemle üretime başlayacaklarını, ilk etapta 10 ton lityum üretim kapasitesinin devreye alınacağını söylemişti. Malum Türkiye 2016 yılında yaklaşık 4.600 kilogram lityum ithalatına yaklaşık 94 milyon dolar öderken, 2019’da ithalat 9 bin kilograma kadar yükselmişti. Bor madeninin atığından lityum üretimini sağlayacak fabrikadaki üretim, yurt içi ihtiyacın yanı sıra ihracata da imkân verecek. Enerji Bakanı Dönmez bu yatırıma ilişkin açıklamayı “Bor sahalarında killer içerisinde 2.000 ppm’e yaklaşan lityum içeriğini göstermişti. Bunun üzerine yapılan çalışmalar netice verdi. Eti Maden, yeni üretim metodu deneyerek bor üretim tesislerinde açığa çıkan zayıf sıvı çözeltinin içerisinde bulunan bor ve lityumu dönüştürerek, lityum karbonat üretimini başardı. İlk etapta yıllık 10 ton lityum üretim kapasitesine sahip tesisi devreye alacağız, sanayiye dönük lityum taleplerini ülke içi kaynaklardan karşılayacağız” diyerek açıklamıştı.
FİYATI ARTACAK
2019 sonunda 20 bin dolar olan lityumun 1.000 gram fiyatı, pandemi sebebiyle 9 bin dolara kadar geriledi. Ancak AB’nin lityumu stratejik ürün listesine alma kararı hem fiyatı artıracak hem de teminde güçlüğe sebep olacak. Söz konusu fiyat 2001 yılında 1.095 dolar seviyesindeydi.
OTODAN TELEFONA KADAR
Malum Türkiye’nin otomobili elektrikli olarak tasarlandı. Hem bu sebeple hem de cep telefonundan uzay araçlarına, İHA’lardan mobil olan her cihazda kullanımı mecbur olan lityum kritik öneme sahip. Lityum, pil ve bataryanın yanı sıra elektrikli arabalarda, nükleer santrallerde soğutucu olarak ve roketlerde itici kuvvet sağlamada kullanılıyor. Ayrıca lityum, seramik ve cam yapımı ile ilaç sektöründe de değerlendiriliyor. Bu yıl talebin 5’te birinin elektrikli araçlardan gelmesi bekleniyor.
REZERVİN YÜZDE 57,5’İ ŞİLİ’DE YER ALIYOR
Dünyada toplam 13 milyon 919 bin ton lityum rezervi bulunuyor. Elektriğin depolanmasını sağlayan bataryaların üretiminde kullanılan lityum, rezerv bakımından dünyada en çok Güney Amerika ülkesi Şili’de yer alıyor.
İşte dünyada lityum rezervi listesi:
Şili: 8 milyon ton
Avustralya: 2,7 milyon ton
Arjantin: 2 milyon ton
Çin: 1 milyon ton
Türkiye Gazetesi