Türkiye’de son TÜİK verilerine göre 32 bin 411 kütüphane var. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi’ndeki kütüphane de bunlardan biri. Ancak buranın kendine has bir kütüphanesi daha var. Adeta bir bitki kütüphanesi olan ve ‘Herbaryum’ denilen binada 40 bin kurutulmuş bitki ve yaklaşık 7 bin fosil örneği var. ‘Orman fakültesinin kütüphanesi de böyle olur’ dedirten bu mekân, fakülte bünyesindeki öğrenciler dışında, anasınıfı, ilk ve ortaokul öğrencilerinin de sık sık ziyaret edip bilgi aldığı eşsiz bir kaynak.
İstanbul Sarıyer’deki Belgrad Ormanı’nın içinde yer alan fakültenin dekan yardımcısı Prof. Dr. Murat Demir, fakültedeki işleyişi şöyle özetledi: “Orman içerisinde yaşayan her türlü canlıyı biz bu sistemin içerisinde bir eleman olarak görüyoruz. Bunlarla ilgili her türlü bilgiyi toplayıp biriktiriyoruz. Kampüsün bahçesi bizim fakültenin laboratuvarı. Burası aynı zamanda canlı bir laboratuvar. Doğa zaten başlı başına bir laboratuvar bizim için.”
40 BİN KURUTULMUŞ BİTKİ VAR
Herbaryum için ‘kurutulmuş bitki müzesi’ diyen Orman Botaniği Ana Bilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi Dilek Oral, örnek toplama ve koleksiyona eklenme sürecini şöyle anlattı: “40 bin tane kurutulmuş materyal var ISTO Herbaryum’da. Türkiye’nin farklı yerlerinde arazi çalışması yapılarak bitkiler toplanıyor. Toplanan örnekleri pres dediğimiz boşluklu tahtaların arasına mukavva koyup gazete kâğıtlarının arasında kurutuyoruz. Kurutulan bitkileri derin dondurucularımızda eksi 20 derecede 3 gün şokluyoruz. Sonra da o bitkiyi teşhis etmek için mikroskopta inceliyoruz. Elimizdeki bitkinin özelliklerini kaynaklardan inceleyip türünü bulmaya çalışıyoruz. Uyuşuyor mu diye bakıyoruz. Eğer uyuşmuyorsa ya da bir yerde takılıp kalıyorsak yeni bir bitki türü bulmuş olabiliyoruz. Son olarak kartonun üzerine yapıştırıp dosyalıyoruz ve çelik dolaplarımıza koyuyoruz.
Bitki çeşitliliği çok fazla olan bir ülkeyiz. 12 bin tane farklı bitki çeşidi var Türkiye’de ve bunun 4 bin kadarı dünya üzerinde sadece bizim sınırlarımız içinde yetişiyor.”
20 MİLYON YILLIK BİTKİLER
Orman Botaniği Ana Bilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi Tuncay Güner’in doktora tezi için oluşturduğu “Fosil Koleksiyonu” da herbaryumun girişinde gelenlerin dikkatini çekiyor. Güner, koleksiyonu şöyle anlatıyor: “Muğla Yatağan termik santralinin oradaki kömür çıkarılan alandan getirdiğimiz örnekler. Oradaki hayvan fosillerine dayalı örneklerden teşhisle yaklaşık 20 milyon yaşında olan fosiller var. Göle düşen yaprakların içinde hava boşlukları var. Tabana çöken bitki yaprağının geçen zaman içinde üstü kapanıyor ve hava almadığı içinde bozulmadan fosil hale geliyor. Bu yaprak fosillerini bu şekilde saha çalışmaları yaparak elde ediyoruz. 1600 tane örnek sadece ben topladım. Toplam örnek sayımız 7000’in üzerinde. Türkiye’nin geçmiş 20 milyon yıllık dönemde çok zengin bir bitki çeşitliliğine sahip olduğunu anlıyoruz.”