CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun kamuoyuyla paylaştığı kısa videoyla gündeme gelen ve kısaca ‘kanunsuz emir’ olarak adlandırılan konu hem Anayasamızda, hem de 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununda düzenlenmiş önemli bir konudur.

Konu, 1982 Anayasasının “Kanunsuz emir” başlıklı 137 maddesinde düzenlenmiştir ve şu şekildedir;“ Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.Askeri hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.”

657 Sayılı DMK’de ise amir ve memurlar açısından ayrı ayrı maddelerde hüküm altına alınmıştır. ‘Amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları’ başlıklı 10.maddede; “…Amir, maiyetindeki memurlara kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine aykırı emir veremez ve maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz.” Şeklinde; ‘Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları’ başlıklı 11.maddede ise “…Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde israr eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz…” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki hükümlerden de anlaşılacağı gibi amirler açısından konu çok nettir ve hiçbir amir, maiyetindeki memura, mevzuata aykırı emir veremez. Memurlar açısından ise ikili bir durum söz konusudur. Şöyle ki; Memur, amirinin verdiği emri mevzuata aykırı görürse bu emri yazılı olarak vermesini talep eder, emir yazılı olarak gelirse bu emri yerine getirmek zorundadır. Bu noktada memur sorumluluk taşımaz, sorumluluk amirdedir.

Son olarak, konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Bu nedenle memurlar, görevlerini yaparken Hükümetlere göre değil, başta Anayasa, yasalar ve diğer mevzuatın amir hükümlerine göre yapmalıdır.

Bu anlamda CHP Genel Başkanı Sayın kemal Kılıçdaroğlu’nun açıklaması, memurlara, meri mevzuatı hatırlatma amaçlıdır ve yerindedir.