Medeniyetimizin mimarlarına hadis alanında eser vermiş bilinen ve tanınan muhaddisler devam ediyoruz.
Hadis âlimi ve fakih İbnü’s-Salâh… Uzun adı Ebû Amr Takıyyüddin Osman b. Salahaddin Abdurrahman b. Musa eş-Şehrazûrî olan İbnü’s-Salâh, tefsir, hadis ve fıkıh sahalarında devrinin tanınmış âlimleri arasında yerini aldı. Arap dilini ve lügat ilmini de iyi bilen İbnü’s-Salâh, Kudüs’te el-Medresetü’s-Salâhiyye’de (el-Medresetü’n-Nâsıriyye) bir müddet hocalık yaptı. Vakarlı, fasih konuşan, takva sahibi bir âlim olduğu ve devrin sultanından büyük saygı gördüğü kaydedilmiştir.
Hadis âlimi ve fakih; Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî en-Nevevî… Zehebî’nin “hadis âlimlerinin efendisi” dediği Nevevî, hem hadis hafızı idi hem de hadis ilimlerinde otorite sayılıyordu. Sahih hadisleri zayıf ve uydurma rivayetlerden kolayca ayırır, râvîlerin durumlarını, hadislerde geçen garip kelimeleri çok iyi bilirdi. Hadislerden fıkhî hüküm çıkarmada mahir olan Nevevî, Şâfiî fıkhında da devrinin en büyük âlimi kabul edilmekteydi. Dünya zevklerine ve rahat yaşamaya önem vermez, haksızlığa boyun eğmez, doğru bildiğini söylemekten, yöneticileri uyarmaktan çekinmezdi. Nevevî’nin İslâm ahlâk ve adabını öğretmek maksadıyla 1900 güvenilir hadisi 18 bölüm halinde topladığı eseri Riyâzü’s-Sâlihîn büyük ilgi görmüştür.
Malikî mezhebinin imamı, büyük müctehid ve muhaddis; Ebû Abdullah Malik b. Enes b. Malik b. Ebû Âmir el-Asbahî el-Yemenî… Devrin önemli ilim merkezlerinin başında gelen Medine’de yetişip zekâsı ve gayreti sayesinde kısa sürede ilimde derinleşip hocalarının takdirini kazandı. Yirmi yaşlarında ders ve fetva vermeye başlayan İmam Mâlik, hayatının yarısını Emevîler, yarısını Abbasîler devrinde geçirdi. Siyasî olaylardan uzak durdu ve mevcut yöneticilere de karşıtlarına da açık bir destek vermedi. Sağlam hafızası ve derin anlayışı yanında sabrı, disiplin ve ihlâsı sayesinde hadis ve fıkıh alanlarında büyük bir âlim olan İmam Mâlik, büyük bir muhaddis olmasının yanı sıra, fıkıh alanındaki bilgisi, fetva ve ictihad dirayetiyle de otorite kabul edilirdi. Kaynaklarda İmam Mâlik’in yüz bin civarında hadisi ezbere bildiği, ancak bu konudaki titizliği sebebiyle ancak az bir kısmını rivayet ettiği belirtilir. Bilinen en önemli eseri el-Muvatta’dır.
Kütüb-i Sitte’den el-Câmiu’s-Sahîh’in müellifi, muhaddis Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (Yezid) et-Tirmizî… Özbekistan sınırları içinde bulunan Tirmiz’de (veya Tirmiz’e bağlı Buğ köyünde) doğdu. Önce Tirmiz’de, daha sonra Horasan, Irak ve Hicaz başta olmak üzere diğer bazı bölgelerdeki âlimlerden hadis öğrendi. Tirmizî’nin çok duygulu bir insan olduğu, kendisine söz getirebilecek her davranıştan uzak durduğu, dünya malına değer vermediği ve bütün gayretiyle ahiretini imar etmeye çalıştığı bilinmektedir. Tirmizî, hadislerin sıhhatini zedeleyici mahiyette, tespit edilmesi son derece zor gizli kusurları mükemmel şekilde bilen çok az sayıdaki hadis âlimlerinden biridir.
Kütüb-i Sitte’den biri olan es-Sünen’in müellifi, muhaddis Ebû Davut Süleyman b. el-Eş‘as b. İshak es-Sicistanî el-Ezdî… Tahsil hayatı boyunca muhtelif şehirlerde uzun süre kalan Ebû Davut, birçok hadis âliminin belirttiği gibi, hadislerin zayıfını sağlamından ayırma, rivayetlerdeki ince kusurları tanıma ve hadis râvîlerini tenkit etme hususlarında tanınmış bir âlimdir. Hayatı boyunca topladığı 500.000 hadis arasından bu özelliklere sahip 4800 rivayeti seçerek es-Sünen adlı eserine almıştır. Hadis ilmindeki otoritesi yanında fıkıh bilgisiyle de dikkati çekmiştir.
Tanınmış Hanefî fakihi, muhaddis, müfessir ve kıraat âlimi; Ebü’l-Hasen Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî… Herat’ta doğmuş, ilk tahsilini burada yaptıktan sonra Mekke’ye gitmiş ve oraya yerleşmiştir. Mekke’de Ali el-Müttakî, İbn Hacer el-Heysemî ve Kutbuddin el-Mekkî gibi âlimlerden ders almıştır. Başta fıkıh ve hadis olmak üzere birçok ilimde söz sahibi olan Aliyyü’l-Karî, kıraat ilmine vukufundan dolayı el-Karî veya genel olarak Molla Ali el-Karî diye anılmıştır. .(Medeniyetimizin Mimarları Kitabından)
