Bilindiği üzere kurtuluş mücadelesinin ikinci önemli ayağı 23 Temmuz Erzurum Kongresidir. Başkent İstanbul’un işgal altında olduğu ve Yunanlıların Ege Bölgemize çıkarma yaptıkları süreçte Türk Milletinin ayranın kabarmaya başladığı diğer bir deyimle bıçağın kemiğe dayandığı günlerdi. Nitekim Mustafa Kemal Atatürk’ün başkanlığında ki bu kongrede güçlü bir şekilde milli sınırlardan bahsedilmiş; vatanın bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı yine kararlı bir şekilde kongrede kabul edilmiştir. Şüphesiz ki bu çağrı ve burada alınan diğer kararlar kurtuluş yolunda atılan sağlam adımlardır. Bu sağlamlık bize atalarımızın emanetidir. Sağlam bir barajda küçük bir gedik yıkılmayı nasıl tetiklerse, havadaki uçakta küçük bir delik nasıl uçağı paramparça edecekse aynı şekilde Cumhuriyetin kurucu iradesinin çizdiği yolu tahrif etmek milleti tahrif etmek dolaysıyla tefrikanın önünü açmaktır.
Engin devlet tecrübesine sahip Tarihin en köklü ve kadim milletlerinden olan Türkler biri Hunlar diğeri Göktürkler ve bir diğeri Osmanlı dönemi olmak üzere üç kez dünyaya hükmetmişlerdir. Bunlardan ilk ikisi İslam’ı kabul etmedikleri dönem ve tek başlarına Muhtaç oldukları kudreti damarlarındaki asil kanda bularak başarmışlardır. Gerçek olan şudur ki bir milletin içinde cevher yoksa bin ayrı milletle ittifak kursa dahi hiçbir başarı elde edemezsiniz. Nitekim Arap ve İslam dünyasının en önemli sosyoloğu olan İbni Haldun bizim bugün milli şuur dediğimiz hale şöyle diyor. “Bir milleti, bir devleti güçlü kılan asabiyet “akrabalık” bağlarıdır. Bu bağ ne kadar güçlü olursa akrabalık bağları ne kadar derinse mensubiyet ve sahip çıkma duygusu o derece yüksektir.
Kaldıki günümüzde nüfusun çokluğunun ya da toprak genişliğinin bir milleti güçlü kılmayacağı gibi istiklalini de koruyamayacağını birçok örneklerde yaşayarak görmüş bulunmaktayız. Şüphesiz ki milletleri özgür yaşatan üç temel faktör vardır. Bunlardan biri çok kuvvetli milli şuur ve her türlü bedel ödemeye hazır neferler ki bu bile tek başına yeterli olmayabilir. Bunun yanında çağı yakalamak, dahası düşmanın silahıyla silahlanmak gerekir. Bir başkası ise adaletle hükmederek, işi ehline vererek devlete güvenin arttırılmasıdır. Bu üç vasıftan mahrum milletler esaret altında yaşama mahkümdurlar. Odaklanılması gereken esas konu bu olmalıdır.
Nitekim Göktürk Hakanı Bilge Kağan büyük bir milli şuurla Türk Milletine inanmış, güvenmiş ve bunu bin dört yüz yıl önce hayata geçirmeye çalışmıştı. “Türk Budunu birleştirdim, ölmek üzere olan halkı dirilttim, açları doyurdum çıplakları giydirdim o şimdi Ötüken’de huzur içinde diyerek başarısını Türk boylarını birleştirmeğe aynı ülkü etrafında toplamaya borçlu olduğunu ifade etmişti”. Mustafa Kemal Atatürk’ün de yaptığı Bilge Kağan’ın yaptığından başka bir şey değildi. O da kendi milletine güvenmiş ve kurtuluşu kendi öz kimliğinde aramış milli şuur ve bilinci yaymaya çalışmıştı.
“Arkadaşlar! Gidip, Toros dağlarına bakınız, eğer orada bir tek yörük çadırı görürseniz ve o çadırda bir duman tütüyorsa, şunu çok iyi biliniz ki bu dünyada hiç bir güç ve kuvvet asla bizi yenemez, diyerek” Türk Milletine ne kadar güvendiğini kurtuluşu kendi iç cevherinde aradığını bir kez daha göstermişti. Aynı duyguları Mehmet Akif Ersoy’da taşımış olmalı ki “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak” diyerek haykırmıştı.
Şüphesiz ki Mustafa Kemal Atatürk Türk tarihini çok iyi biliyordu. Geçmişte neleri başardığının farkındaydı. Çakıp Bey’in Çinlilere gücümüz yetmez deyince oğlu Manas’ın neden böyle alçalıyorsun, küçülüyorsun “Ayman Boza bineyim, düşmana saldırayım kan kırmızıya boyanayım şu Kırgız halkına özgür kılayım” diyerek karşı çıkışının hikmetini çözmüştü. O hikmet ona “Türklük, benim en derin güven kaynağım, en engin övünç dayanağımdır” dedirtmiş ve “Ya İstiklal ya ölüm” diyerek esareti ölümden daha aşağı görmesini sağlamıştı..
